.jpg)
کتاب «روانشناسی توتالیاریسم» نوشته‌ی ماتیاس دِسمِت (Matthias Desmet)، روانشناس و استاد دانشگاه گِنت بلژیک، یکی از مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین آثار معاصر در زمینه‌ی تحلیل روانی و اجتماعی نظام‌های تمامیت‌خواه است. نویسنده با تکیه بر رویکردی میان‌رشته‌ای، از روانشناسی اجتماعی تا فلسفه‌ی علم و تاریخ اندیشه، سازوکارهای شکل‌گیری جوامع توتالیتر را واکاوی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه ترس، انزوا و ازخودبیگانگیِ انسان مدرن می‌تواند به پذیرش دیکتاتوری و سرکوب جمعی منجر شود. این اثر با ترجمه‌ی دقیق و روان مهدی اسفندیاری و از سوی نشر نگاه منتشر شده است.
درباره‌ی کتاب و دیدگاه نویسنده
دسمت در این کتاب، پدیده‌ی «هیپنوتیزم جمعی» را مفهومی کلیدی می‌داند و آن را توضیحی روان‌شناختی برای چگونگی تسلط نظام‌های اقتدارگرا بر توده‌ها معرفی می‌کند. از نگاه او، وقتی افراد در جامعه احساس بی‌معنایی و بی‌قدرتی می‌کنند، به روایت‌های ساده و مسلط پناه می‌برند و ذهن جمعی آماده‌ی اطاعت از اقتدار مرکزی می‌شود.
نویسنده برای تبیین نظریه‌ی خود، مثال‌هایی از قرن بیستم (مانند نازیسم و استالینیسم) و نیز از بحران‌های معاصر، از جمله جهان دیجیتال و همه‌گیری کووید-۱۹، ارائه می‌دهد تا نشان دهد خطر توتالیاریسم دیگر فقط سیاسی نیست، بلکه در بطن فرهنگ و زندگی روزمره‌ی ما ریشه دوانده است.
بخشی از متن کتاب
«وقتی جامعه‌ای به نقطه‌ای می‌رسد که حقیقت دیگر اهمیتی ندارد، نه دروغ خطرناک است و نه قدرت بی‌مهار؛ در چنین لحظه‌ای است که توتالیاریسم زاده می‌شود، نه از بیرون، بلکه از درونِ ذهن انسان‌ها.»
بازتاب‌ها و نقدهای جهانی
پس از انتشار کتاب «روانشناسی توتالیاریسم»، این اثر با واکنش‌های گسترده‌ای در اروپا و آمریکا مواجه شد. برخی منتقدان آن را یکی از مهم‌ترین تحلیل‌های روان‌شناختی دوران پساکرونا دانستند و آن را هم‌تراز با آثار هانا آرنت در زمینه‌ی شناخت ماهیت استبداد ارزیابی کردند.
در عین حال، شماری از پژوهشگران علوم اجتماعی، نگاه دسمت را هشداردهنده اما بحث‌برانگیز توصیف کردند، زیرا او میان کنترل‌های مدرن، نظام‌های نظارتی و اطاعت روانی توده‌ها پیوندی عمیق برقرار می‌کند. کتاب در میان خوانندگان عمومی نیز با استقبال چشمگیری روبه‌رو شد و به زبان‌های گوناگون ترجمه گردید، تا جایی که در بسیاری از محافل فکری غرب، از آن به‌عنوان اثری کلیدی برای فهم «روان جمعی قرن بیست‌ویکم» یاد می‌شود.
چرا این کتاب را بخوانیم؟
«روانشناسی توتالیاریسم» برای همه‌ی کسانی که به فهم روانشناسی قدرت، رفتار جمعی و سازوکارهای سلطه علاقه دارند، اثری ضروری است. کتاب دسمت هشدار می‌دهد که ریشه‌های استبداد در ساختارهای بیرونی نیست، بلکه در آمادگی روانی انسان‌ها برای تسلیم شدن در برابر نظم‌های مسلط نهفته است.
این کتاب مخاطب را دعوت می‌کند به بازاندیشی در باب آزادی، آگاهی و مسئولیت فردی؛ و از همین‌رو در کنار آثاری چون «توده و قدرت» الیاس کانِتی و «خاستگاه‌های توتالیتاریسم» هانا آرنت، جایگاهی ویژه در ادبیات فکری معاصر یافته است. برای تهیه این اثر می‌توانید به ویترین آنلاین نبض هنر مراجعه کنید.
سفارش کتاب: روانشناسی توتالیاریسم